Pâk ve temiz etmek, kalbi temizlemek.
Bir sâlik (tasavvuf yolcusu), niyetini düzelttikten ve kendini dünyâ arzularından kurtardıktan sonra, Allahü teâlânın ismini zikr etmeğe başlar. Güç riyâzetler (nefsin arzularını yapmamak) çeker. Şiddetli, ağır mücâhedeler (nefsin istemediği şeyleri yapmak) yapar. Böylece tezkiye hâsıl olur ve kötü huyları iyi huylara döner. (İmâm-ı Rabbânî)
Tezkiye-i Nefs:
- Nefsi, İslâmiyet’in haram ettiği, beğenmediği şeylerden, kötü isteklerinden temizlemek.
Tezkiye-i nefs yapınca, kalb tasfiye bulur yâni kalbin Allahü teâlâdan başkasına, mahlûklara bağlılığı kalmaz. Haramlara, günahlara meyletmez.
Haramları istemekten kesilme dikçe nefs,
Kalb ilâhî nûrlara, ayna olamaz hiç.
(İmâm-ı Rabbânî, Mevâkıb Tefsîri)
- Nefsini beğenme, insanın kendindeki nîmetleri, iyilikleri, kendinden bilip, Allahü teâlânın verdiğini düşünmemesi. Bu nîmetlerin Allahü teâlâdan geldiğini bilip, kendinin kusurlu olduğunu düşünmek ise, şükr olur.