Eti yenen kara hayvanlarının helal olmaları için, usûlüne uygun olarak kesilmeleri gerekir.
Hayvan kesimi iki türlüdür
Normal Kesim: Evcil bir hayvanı usûlüne uygun olarak boğazından kesmektir.
Zorunlu Kesim: Normal kesimin mümkün olmadığı yerde zorunlu kesime baş Kaçmış bir evcil hayvan yakalanamıyor veya kuyuya düşüp oradan canlı çıkarılması mümkün olmuyorsa av aletiyle vurulur ve böylece kesilmiş sayılır.
Hayvanı Kesmeye Ehil Olanlar
Aşağıda yazılı nitelikleri taşıyan kimselerin kestiği helal olur:
- Müslüman olmak.
- Ehli kitap olmak. Ehli Kitap, peygamberlerden ve semavi kitaplardan birine inanmış olan kimselere denir. Yahudi ve Hıristiyanlar gibi…
Bunların zımni, yani bir İslam ülkesinde yaşamış olmalarıyla, kendi ülkelerinde olmaları arasında bir fark yoktur.
Kur’anı Kerim’de şöyle buyrulmuştur:
“Kendilerine kitap verilen (Yahudi, Hıristiyan vb.’nin) yiyeceği (yani kestiği) size helaldir, sizin yiyeceğiniz (yani kestiğiniz) de onlara helaldir.”
Ancak, hayvanı keserken Hıristiyanların, Mesih’in, Yahudi’lerin de Üzeyir’in adını andıkları bilinirse, o takdirde kestikleri helal olmaz. Çünkü Kur’anı Kerim’de Mâide suresinin üçüncü ayetinde eti haram kılınanlar sayılırken, “Allah’tan başkası adına boğazlanan” buyrulmuş, bunların etlerinin de haram olduğu bildirilmiştir.
Putperestlerle ateşe tapan Mecusilerin ve besmeleyi kasten terk edenlerin kestikleri helal olmaz.
Akıllı olmak. Ergenlik çağına gelmiş olma şart değ Mümeyyiz olan yani yaptığını ve söylediğini bilen çocuğun kestiği helaldir. Mümeyyiz olmayan çocuk ile delinin ve sarhoşun kestiği ise helal değildir.
Hayvan kesmeye ehil olanların erkekleri ile kadınları, temiz olanlarla cünüp veya hayız olanlar, gözü görenle âmâ olanlar arasında —kesimin caiz ve kesilen hayvan etinin helal olması açısından— bir fark yoktur. Yani hepsinin kestiği yenir.
Hayvanı Kesmenin Şartları
- Besmele çekmek, “Bismillahi Allâhu Ekber” deyip kesime başlamaktır. Besmele kasten terk edilirse kesilen hayvanın eti yenmez. Ancak besmelenin unutularak terk edilmesi zarar vermez.
- Şafiilere göre, deli ile sarhoşun kestiği de, mekruh olmakla beraber helaldir.
- Şafiilere göre, hayvanı keserken besmele çekmek şart değil, sünnettir. Eğer hayvanı kesen, besmeleyi bilerek veya unutarak terk etse kesilen hayvanın eti helaldir.
- Yemek ve nefes boruları ile iki şah damarının veya yemek ve nefes borularıyla iki şah damardan birinin kesilmesi.
Bu dört organın yarısı veya daha azı, mesela yalnız şah damarları veya yalnız nefes borusu ile yemek borusu veya bunlardan yalnız birisi kesilirse helal olmaz.
Hayvanı Kesmenin Sünnetleri
- Besmele ile birlikte tekbir getirmek, yani “Bismillahi Allâhu Ekber” demek.
- Hayvanın ve kesenin kıbleye dönmesi.
- Hayvanın kıbleye karşı sol tarafı üzerine incitilmeden yatırılması.
- Deveyi ayakta, boğazın göğse bitiştiği yerden, diğer hayvanları ise boğazın çeneye yakın yerinden kesmek.
- Yemek ve nefes boruları ile kan damarlarının tamamını kesmek.
- Önceden bıçağı bileyerek keskin hâle getirmek.
Hayvan Kesmenin Mekruhları
Hayvanı kıbleden çevirmek, başı vücuttan ayırmak, hayvanı kesileceği yere sürüyerek götürmek, hayvanı yatırdıktan sonra gözü önünde bıçağı bilemek, başka bir hayvanın gözü önünde kesmek, hayvanın canı iyice çıkmadan derisini yüzmeye başlamak, hayvanı boyun tarafından kesmek ve damarları kestikten sonra bıçağı kemik içindeki sinire ulaştırmak suretiyle hayvana eziyet etmek mekruhtur.
Hayvanı Kesmenin Usûlü
Büyük ve keskin bir bıçak hazırlanır. Hayvan incitilmeden kesilecek yere götürülür. Devenin dışındakiler kıbleye karşı sol tarafları üzerine
yatırılır. Kolaylık olması için üç ayağı da bağlanır. Sonra kesecek olan “Bismillahi Allâhu Ekber” der ve ara vermeden, yemek meleyi terk etmek, sünnete aykırı olduğu için mekruhtur.
İmam Muhammed’e göre, bu dört organdan her birerlerinin çoğu kesilmedikçe helal olmaz. Malikilere göre ise mutlaka bu dört organın tamamının kesilmesi gerekir. Şafii ve Hanbelilere göre ise nefes borusu ile yemek borusunun kesilmesi gerekir. Şah damarlarının kesilmesi ise gerekli olmayıp müstehabtır ve nefes borularıyla iki şah damarını keser. Canının iyice çıkması için bir süre bekler, sonra derisini yüzer.
Kesim acısını duymasın diye elektro şokla bayıltıldıktan sonra kesilen hayvan, henüz ölmeden usûlüne uygun olarak kesilirse eti yenir, öldükten sonra kesilecek olursa yenmez.
Başına tabanca sıkılarak kesilen hayvan da bunun gibidir. Başına tabanca sıkıldıktan sonra ölmeden önce kesilirse eti yenir, öldükten sonra kesilirse yenmez.
Kesilen bir hayvanın karnından çıkan yavru,
- Ölü ise eti yenmez.
- Hayvan kesildikten sonra yavru canlı doğar ve ölmeden önce kesilecek olursa helal olur.
- Hayvan kesildikten sonra yavru ölmüş olarak bulunursa yenmez. Çünkü annesinin kesilmesiyle yavru kesilmiş sayılmaz. Kesilebilmesi için de canlı olması gerekir.57
Eti Yenen ve Yenmeyen Hayvanlar
Yalnız Suda Yaşayan Hayvanlar
Suda yaşayan hayvanlardan, yalnız balık türü helal, diğerleri ise haramdır. Hanefi dışındaki mezheplerde, yalnız suda yaşayan her türlü hayvan mübahtır. Ancak suda kendiliğinden ölüp su üzerinde sırt üstü ölü olarak yatmış bulunan balık yenmez.
Yalnız Karada Yaşayan Hayvanlar Bunlar üç kısımdır:
Birincisi: Çekirge, sinek, karınca, örümcek, arı, akrep ve zehirli diğer haşereler gibi, hiç kanı olmayan hayvanlar.
Bunlardan çekirge hariç, diğerleri helal değildir. Çünkü bunlar insan tabiatının tiksindiği yaratıklardır.
İkincisi: Yılan, keler, kene, bit ve fare gibi yer haşereleri, kirpi, yabani fare ve benzeri akıcı kanı olmayan hayvanlar.
Bunlar, zehirli oldukları, insan tabiatının kendilerinden tiksinmesi ve Peygamberimiz tarafından öldürülmeleri emredildiği için yenmeleri haramdır. Nitekim Peygamberimiz;
“Fasık olan beş şey vardır ki bunlar mikat dışında da Harem’de de öldürülürler: Yılan, alaca karga, fare, kuduz köpek ve çaylak.” buyurmuştur.
Üçüncüsü: Akıcı kanı olan hayvanlardır. Bunlar da evcil ve yabani olmak üzere iki kısımdır.
Evcil olanlardan, deve, sığır, manda, koyun, keçi, tavuk, kaz, ördek, güvercin, helaldir.
Katır ile eşeğin eti haramdır. Atın eti ise helal olmakla birlikte mekruhtur. Sebebi, bu hayvan binek vasıtası olduğu ve savaşta kullanıldığı içindir.
Köpek ve samurun eti haramdır.
Yabani olanlara gelince, bunlardan;
Kesici dişleri olan ve başkalarına saldıran yırtıcı hayvanlar (aslan, kaplan, kurt, ayı, fil, maymun, pars ve çakal gibi), avlanmak için pençelerini kullanan kuşlar (şahin, doğan, kartal, akbaba vb.) gibi hayvanların etleri haramdır.
Kesici dişleri ve yırtıcı pençeleri olan bu hayvanların dışında kalan yabani hayvanlardan geyik, yabani sığır, yabani eşek gibi, bunların eti helaldir.
Tavşanın eti helaldir. Bunun gibi, yabani kuşlardan yırtıcı pençeleri olmayan güvercin, bütün türleri ile serçeler, turna ve benzerleri de helaldir.
Hem Suda Hem Karada Yaşayan Hayvanlar
Kurbağa, kaplumbağa, yengeç, yılan, timsah, su köpeği ve benzeri hayvanlar ile yılan helal değildir.
Eti yenen ve usûlüne göre kesilmesi gereken hayvanlardan;
Şafiilere göre, katır eti haramdır. Malikilerde de meşhur olan görüş
Boğularak ölen, bir âletle vurularak ölen, yüksek bir yerden düşerek ölen, başka bir hayvan tarafından boynuzlanarak öldürülen hayvanlar yenmez.
Hayvanın Yenmeyen Organları
Koyun ve sığır gibi eti yenen hayvanların yenmeyen organları şunlardır: Akan kanı, sidik torbası, tenasül organı, yumurtaları, öd kesesi, bezeleri.
Usûlüne göre kesilen bir tavuk, tüylerini yolmak için bağırsakları çıkarılmadan kaynar suya atıldığı takdirde, kaynar su etin içine nüfuz edecek kadar tavuk suda kalırsa temiz olmaz. Eğer su, kaynama derecesinde değilse veya kaynar suyun harareti derinin yüzeyine varıp tüyleri kolayca çıkacak kadar az bir süre bırakılırsa tavuk eti üç defa yıkamakla temiz olur.
Pislik yiyen hayvanların süt ve etlerini yemek mekruhtur. Bu durumda olan tavuk üç gün, koyun ve keçi dört gün, sığır ve deve on gün hapsedilerek yemlenirse kerahet kalkar.