Var olmak bir nimettir. Allah insana varlık vererek onu şereflendirmiştir. Ayrıca insana akıl ve irade vermiş, bunun sonucunda da tercih yapabildiği için onu sorumlu tutmuştur. Niçin sorumlu olduğunu soran kimsenin öncelikli olarak kâinat içindeki konumu, gerek fiziksel gerekse ruhsal açıdan diğer varlıklardan farklılaşan yapısı ve amacı üzerinde düşünmesi gerekir. İnsan iradesi olan/tercihte bulunan ve doğal olarak tercihlerinin sorumluluğunu alan bir varlık olması sebebiyle diğer varlıklardan farklıdır. Melekler Allah’ın emirlerini hiçbir karşılık göstermeden tereddütsüz yapma özelliğinde iken, şeytan Allah’ın emirlerine karşı gelip isyan etmiş, insan ise irade ve tercihi doğrultusunda Allah’ın emir ve yasaklarına uyma konusunda özgür bırakılmıştır. Kendi iradesiyle bir şeyi yapıp yapmamaya karar verip tercihte bulunan insan, bu tercihlerinin sonucuna da katlanmak durumundadır.
İnsanın hayatında tercih yapamadığı şeyler de vardır. Mesela nerede ve ne zaman doğacağı ve öleceği, hangi millete, hangi aileye mensup olacağı, cinsiyeti, saç ve göz rengi gibi birtakım fiziksel özelliklerini buna örnek olarak gösterebiliriz. Hiçbir insan bu konuda ayrıcalık sahibi değildir. Bu Allah’ın dilemesi ile gerçekleşmiştir. Rabbimiz dilediğini yaratır ve seçer. İnsanların ise bu konuda seçim şansı yoktur.
Bu sınırlılık hâlinin Allah karşısındaki konumumuza göre olduğunu unutmamalıyız. Diğer canlılar açısından insanın konumu çok daha farklıdır. İnsan kendisine verilen akıl ve irade yeteneği ile yeri geliyor kuşlardan daha yükseğe çıkabiliyor, balıklardan daha derine dalabiliyor. Bilim, sanat ve fende çok üstün çalışmalar yapabiliyor. Gözle görülmemesine rağmen özel aletler icat ederek ışık hızı ve enerji dalgalarını kullanarak ileri düzey çalışmalar yapabiliyor. İnsan değiştirmesi mümkün olmayan şeylere takılıp kalmadığında ve diğer varlıklardan daha üstün yetenek ve kabiliyetlerle donatıldığını fark ettiğinde, hayatın anlamını da fark ediyor. Bütün bu nimetleri bize lütfeden Rabbimiz ayrıca biz kullarını başıboş bırakmamış, peygamberleri ve kitapları ile bizlere rehberlik ederek doğru tercihler yapmamıza yardımcı olmuştur. Bu nedenle irade ve akıl ile donatılan insan sorumlu tutulmuştur.