Helal: Dinen, yapılması ve yiyilip içilmesi yasak olmayan şey demektir. Haram: Dinen, yapılması ve yiyilip içilmesi kesin olarak yasaklanmış olan şeye denir. Buna göre bir şey helal ise haram değildir, haram ise helal olamaz. Allah Teala’nın yarattığı her şeyde asıl olan helal ve mübah olmaktır. Haram olduğu bildirilenlerden başka hiçbir şey haram değildir.
Haram olan şeyler sayılı ve sınırlı olup bunun dışında kalanlar helaldir.
Allah Teala, iyi, temiz ve insan sağlığına yararlı olan şeyleri helal; kötü, pis ve zararlı olan şeyleri de haram kılmıştır.
Kur’anı Kerim’de şöyle buyrulmuştur:
“Kendileri için nelerin helal kılındığını sana soruyorlar, de ki: bütün iyi ve temiz şeyler size helal kılınmıştır.”
Allah’ın helal kıldıklarını helal, haram olarak bildirdiklerini de haram kabul etmek gerekir.
Allah’ın helal kıldığı şeylere haram, haram olarak bildirdiklerini helal kabul etmek dinden çıkmaya sebeptir.
“Ey müminler, Allah’ın size helal kıldığı iyi ve temiz şeyleri haram kılmayın. Aşırı gitmeyin. Allah, a şırı gidenleri sevmez.”
“Dillerinizin yalan olarak nitelediği şeyler hakkında ‘Bu helaldir, bu da haramdır’ demeyin. Çünkü (böyle söylediğinizde) Allah’a karşı yalan uyduruyorsunuz. Kuşkusuz Allah’a karşı yalan uyduranlar kurtuluşa eremezler.”
Haramın Çeşitleri
Aslı haram olan şeye “Haram liaynihi” denir. Domuz eti ve şarap gibi.
Aslı itibariyle helal olup niteliği itibariyle haram olan şeye de “Haram ligayrihi” denir. Çalıntı mal gibi.
Mesela: Çalınan bir koyun veya ekmek, aslında helaldir. Ancak başkasına ait oldukları ve sahibinin izni olmadan alındıkları için haram olmuşlardır.
Helal ve Haram Kılan Allah’tır
Bir şeyi helal yapan da haram kılan da Allah’tır. O, hiç kimseye haram kılma yetkisi vermemiştir. Konunun önemine binaen İslam âlimleri haram olduğuna dair hakkında kesin delil olmayan hiçbir şeye haram dememiş, “hoş değil, çirkindir” gibi sözleri tercih etmişlerdir. Çünkü Allah Teala şöyle buyurmuştur:
“De ki: Allah’ın kulları için çıkardığı (yarattığı) süsü ve güzel rızık ları kim haram kıldı? De ki: Onlar dünya hayatında inananlarındır.
“De ki: Allah’ın size indirdiği rızıktan bir kısmını helal, bir kısmını da haram kıldığınızı görmüyor musunuz? De ki: Allah mı size izin verdi, yoksa Allah’a iftira mı ediyorsunuz.”
Zaruretler Haramları Mübah Kılar
İslam dini kolaylık dinidir. Bir kimse elinde olmayan sebeplerle haram olan bir şeyi yemek ya da bir işi yapmak zorunda kalırsa, onu helal saymamak şartıyla zorunlu olan ihtiyacını giderecek kadar haram olan şeyden yararlanabilir, bunda günah yoktur.
“Allah, size ancak meyteyi, kan ı, domuz etini ve Allah’tan başkası adına kesileni haram kıldı. Her kim bunlardan yemeye mecbur kalırsa istismar etmeksizin ve zaruret ölçüsünü aşmaksızın yemesinde günah yoktur. Şüphe yok ki Allah çokça bağışlayan, çokça esirgeyendir.”
Zorunlu durumların dışında haram olan şeylerden sakınılması gerekir.